بازار ارزی که رئیس کل بانک مرکزی از آن به عنوان یکی از پیچیده‌ترین بازارها یاد می‌کند این روزها درگیر لرزش و نوسان‌هایی است که شرایط دلار و مخاطبان آن را بیش از گذشته متزلزل کرده است. بانک مرکزی ظاهرا سکوت را بر اعلام شفاف و صریح درباره چرایی جریان موجود و نوع اقدامات خود برای کنترل بازار و نتایج آن ترحیح داده است.
بازار ارز ایران امروز یکشنبه تا لحظه مخابره این گزارش (ساعت ۱۵) شاهد ورود دلار به کانال ۵۶۰۰ تومان بود و این ارز تا ۵۵۵۰ تومان هم در آخرین قیمت‌گذاری‌ها مبادله شده است. چندی پیش و در روزهای ابتدایی سال که قیمت دلار از ۵۰۰۰ تومان عبور کرد گزارش‌های بازار از سرکشی دلالان و برخی صرافان خبر می‌داد. در این بین صرافی‌ها به عنوان یکی از کانال‌های اصلی فروش دلار، این روزها در مواردی به وضوح در قیمت‌گذاری و خرید و فروش ارز جولان می‌دهند.
قیمت دلار قبل از این‌که بانک مرکزی نرخی را در صرافی بانک‌ها اعلام و عرضه کند به یک‌باره در بازار ارز بالا رفت و خرید و فروش متوقف شد. صرافی‌ها دلیل اصلی را عدم عرضه از سوی بانک مرکزی اعلام کردند، در حالی که این ادعا چندان مورد تایید نیست و حتی در زمانی که عرضه در صرافی بانک‌ها انجام می‌شود، صرافان تمایلی برای دریافت ارز ندارند و در این حالت ارزهای خود را هم به فروش نمی‌رسانند که این موضوع خود عاملی برای ایجاد بازار سیاه ارزی است.
نظارت بر صرافی‌ها و نحوه عملکرد آنها برعهده بانک مرکزی است که این روزها تا حدی به نظر می‌رسد کنترل چندانی بر نحوه خرید و فروش آنها و تحرکاتی که در بازار دارند اعمال نمی‌شود و این جریان به دستگیری برخی از صرافی‌ها محدود شده است.
اما این تمام ماجرای بازار نیست و در سوی دیگر نحوه ورود بانک مرکزی به عرضه از طریق صرافی بانک‌ها و قیمت‌گذاری است که در مدت اخیر با حواشی بسیاری همراه بوده و در مواردی حتی سیاست‌هایی اعمال شد که بازار ارز را چند نرخی کرد و اتفاق‌های عجیبی در آن رقم خورد که برخی کارشناسان آن را سیاست‌های شکست خورده سیاستگذار ارزی اعلام کردند.
چندی پیش و در روزهای ابتدایی سال که دلار از ۵۰۰۰ تومان عبور کرد ولی الله سیف-رئیس کل بانک مرکزی- اظهاراتی را در واکنش به این جریان مطرح کرد که اکنون بعد از گذشت حدود دو هفته و چرخش بازار، مروری بر موضع وی نشان از آن دارد که اظهارات و مواضع سیاستگذار ارزی اثر چندان مثبتی بر بازار ارز نداشت و آن را از نوسان نینداخت.
رئیس کل بانک مرکزی بازار ارز را یکی از پیچیده‌ترین بازارها اعلام کرد اما وی اوضاع بازار را با وجود دلار ۵۱۰۰ تومانی مثبت ارزیابی کرد و از مناسب بودن تراز ارزی کشور اطمینان داد و در سوی دیگر بر این موضوع که بازار در بلندمدت دچار کسری و کمبود ارز نخواهد بود تاکید کرد، اما او توضیح نداد که در حال حاضر با نوسانی که پیش روی بازار قرار دارد و قیمت‌ها در تلاطم هستند، بانک مرکزی چه کنترلی بر عوامل ایجاد کننده این شرایط داشته و برنامه آن برای کوتاه مدت چیست؟
با این حال رئیس کل بانک مرکزی دلیل اصلی اوضاع نامساعد فعلی را انتظارات اعلام کرد و گفت که حساسیت زیادی به تحولات غیراقتصادی وجود دارد و عملا نوسانات کوتاه‌مدت بازار را این بخش از تقاضا شکل می‌دهد. گرچه تا حدودی انتظار می‌رفت تا براساس اظهارات در ظاهر امیدوارکننده سیف، شرایط بازار تا حدی سامان یافته و آرام شود اما طولی نکشید که دلار روند رو به رشدی را در پیش گرفت و در ۲۰ روز ابتدایی سال جاری حداقل ۶۰۰ تومان گران شد؛ چرا که بازار ارزی در پایان سال گذشته با نرخ حدود ۴۹۰۰ تومان بسته شده بود. به هر صورت رئیس کل بانک مرکزی برنامه مشخصی را برای سامان دادن به بازار اعلام نکرد و ظاهرا اگر اقدامی هم در حال انجام است مشخص نیست چرا کارایی چندانی برای کنترل بازار ندارد؟
برخی کارشناسان این ایراد را وارد می‌کنند که نباید به افزایش قیمت دلار انتقاد کرد، چرا که این ارز در حال حرکت به سمت واقعی شدن است؛ اما سوال اینجاست که آیا نمی‌توان قیمت دلار را با اعمال سیاست‌هایی که کمترین آسیب را به بازار و اقتصاد وارد کند اجرایی کرد؟ به هر حال طی چند ماه گذشته با نوسان و بلاتکلیفی بازار، بسیاری از فعالان اقتصادی در کنار ضرر ناشی از جهش‌های ارزی، در شرایط نامشخصی برای برنامه‌ریزی و سرمایه گذاری قرار دارند و این انتظار را از سیاستگذار ارزی خواهند داشت که تا حدی به بازار ثبات بخشیده و وضعیت آن را سامان دهد./ ایسنا